esperanto » finna | 56 [kvindek ses] | Sentoj

56 [viisikymmentäkuusi] Tunteita

emi	tehdä mieli
Ni emas.	Meidän tekee mieli.
Ni ne emas.	Meidän ei tee mieli.
timi	pelottaa
Mi timas.	Minua pelottaa.
Mi ne timas.	Minua ei pelota.
havi tempon	olla aikaa
Li havas tempon.	Hänellä on aikaa.
Li ne havas tempon.	Hänellä ei ole aikaa.
enui	olla tylsää
Ŝi enuas.	Hänellä on tylsää.
Ŝi ne enuas.	Hänellä ei ole tylsää.
malsati	olla nälkä
Ĉu vi malsatas?	Onko teillä nälkä?
Ĉu vi ne malsatas?	Eikö teillä ole nälkä?
soifi	olla jano
Ĉu vi soifas?	Heillä on jano.
Ĉu vi ne soifas?	Heillä ei ole jano.

La lingvo de niaj prapatroj

La modernaj lingvoj analizeblas de lingvistoj. Tiucele uziĝas diversaj metodoj. Sed kiel parolis la homoj antaŭ jarmiloj? Multe pli malfacilas prirespondi tiun demandon. Ĝi malgraŭe okupas sciencistojn delonge. Ili ŝatus esplori kiel oni antaŭe parolis. Ili tiucele provas rekonstrui malnovajn lingvajn formojn. Usonaj esploristoj freŝe faris ekscitan malkovron. Ili analizis pli ol 2000 lingvojn. Ili tiuokaze analizis precipe la sintakson de la lingvoj. La rezulto de ilia esploro estis tre interesa. Ĉirkaŭ la duono de la lingvoj havas la sintakson S-O-V. Tio signifas ke sekviĝas la principo Subjekto, Objekto, Verbo. Pli ol 700 lingvoj sekvas la modelon S-V-O. Kaj ĉirkaŭ 160 lingvoj funkcias laŭ la sistemo V-S-O. La modelon V-O-S uzas nur ĉirkaŭ 40 lingvoj. 120 lingvoj montras miksajn formojn. O-V-S kaj O-S-V aliflanke estas konsiderinde pli maloftaj sistemoj. La plimulto de la pristuditaj lingvoj uzas do la principon S-O-V. Al ili apartenas ekzemple la persa, la japana kaj la turka. Sed la plej multaj vivantaj lingvoj sekvas la modelon S-V-O. En la hindeŭropa lingva familio hodiaŭ dominas tiu sintakso. La esploristoj kredas ke oni antaŭe parolis per la modelo S-O-V. Sur tiu sistemo baziĝis ĉiuj lingvoj. Sed poste la lingvoj dise evoluis. Oni ankoraŭ ne scias kial tio okazis. Sed la sintaksa variiĝo devas havinti kialon. Ĉar en la evoluo, trudiĝas nur tio, kio havas avantaĝojn.