esperanto » pola | 73 [sepdek tri] | rajti fari ion

73 [siedemdziesiąt trzy] móc coś / wolno (mieć pozwolenie)

Ĉu vi jam rajtas stiri aŭton?	Wolno ci już jeździć samochodem?
Ĉu vi jam rajtas trinki alkoholon?	Wolno ci już pić alkohol?
Ĉu vi jam rajtas sole veturi eksterlanden?	Wolno ci już samemu / samej jechać za granicę?
rajti	można, wolno (mieć pozwolenie)
Ĉu ni rajtas fumi ĉi-tie?	Wolno nam tu palić?
Ĉu oni rajtas fumi ĉi-tie?	Wolno tu palić?
Ĉu oni rajtas pagi per kreditkarto?	(Czy) Można płacić kartą kredytową? / Wolno płacić kartą kredytową?
Ĉu oni rajtas pagi per ĉeko?	(Czy) Można zapłacić czekiem? / Wolno płacić czekiem?
Ĉu oni rajtas pagi nur kontante?	(Czy) Można płacić tylko gotówką? / Wolno płacić tylko gotówką?
Ĉu mi rajtas nur telefoni?	(Czy) Mogę zadzwonić?
Ĉu mi rajtas nur demandi ion?	(Czy) Mogę o coś zapytać?
Ĉu mi rajtas nur diri ion?	(Czy) Mogę coś powiedzieć?
Li ne rajtas dormi en la parko.	On nie może spać w parku.
Li ne rajtas dormi en la aŭto.	On nie może spać w samochodzie.
Li ne rajtas dormi en la stacidomo.	On nie może spać na dworcu.
Ĉu ni rajtas sidiĝi?	(Czy) Możemy usiąść?
Ĉu ni rajtas havi la menuon?	(Czy) Możemy dostać kartę dań?
Ĉu ni rajtas pagi aparte?	(Czy) Możemy zapłacić osobno?

Gepatra lingvo = emocia, fremda lingvo = racia?

Kiam ni lernas fremdajn lingvojn, ni stimulas nian cerbon. Nia penso modifiĝas per nia lerno. Ni iĝas pli kreemaj kaj pli fleksiĝemaj. Por la plurlingvuloj pli facilas ankaŭ pli komplekse pensi. Oni lernante trejnas la memoron. Ju pli ni lernas, des pli bone tio funkcias. Kiu multajn lingvojn lernis, tiu ankaŭ aliajn aferojn pli rapide lernas. Li pli longe koncentrite povas cerbumi pri temo. Tial li pli rapide solvas problemojn. La plurlingvuloj povas ankaŭ pli bone decidiĝi. Sed kiel ili decidiĝas ankaŭ dependas de la lingvoj. La lingvo per kiu ni pensas influas niajn decidojn. Psiĥologoj pristudis plurajn subjektojn esplorcele. Ĉiuj subjektoj estis dulingvaj. Krom sian gepatran lingvon ili ankaŭ parolis alian lingvon. La subjektoj devis prirespondi demandon. La demando temis pri la solvo de problemo. La subjektoj devis elekti inter du opcioj. Unu opcio estis konsiderinde pli riska ol la alia. La subjektoj devis prirespondi la demandon ambaŭlingve. Kaj la respondoj ŝanĝiĝis kiam la lingvoj ŝanĝiĝis! Parolante sian gepatran lingvon, la subjektoj elektis la riskon. Sed en la fremda lingvo ili decidiĝis por la sekura opcio. Post tiu eksperimento la subjektoj ankaŭ devis veti. Ankaŭ tiuokaze montriĝis klara diferenco. Uzante la fremdan lingvon ili estis pli prudentaj. La esploristoj supozas ke ni fremdlingve pli koncentritas. Ni tial ne emocie sed racie faras decidojn...