қазақша » латыш | 56 [елу алты] | Сезім

56 [piecdesmit seši] Jūtas

қалау	vēlēties
Біз қалаймыз.	Mēs vēlamies.
Зауқымыз жоқ.	Mēs nevēlamies.
қорқу	baidīties
Мен қорқамын.	Es baidos.
Мен қорықпаймын.	Es nebaidos.
уақыты болу	būt laikam
Оның уақыты бар.	Viņam ir laiks.
Оның уақыты жоқ.	Viņam nav laika.
іші пысу, зерігу	būt garlaicīgi
Ол зерігіп жүр.	Viņai ir garlaicīgi.
Ол зерігіп жүрген жоқ.	Viņai nav garlaicīgi.
қарны ашу	būt izsalkušam
Қарындарың ашты ма?	Vai Jūs esat izsalkuši?
Қарындарың ашқан жоқ па?	Vai Jūs neesat izsalkuši?
шөлдеу	būt izslāpušam
Олар шөлдеді.	Viņi ir izslāpuši.
Олар шөлдеген жоқ.	Viņi nav izslāpuši.

Ата-бабаларымыздың тілі

Қазіргі тілдерді лингвисттер зерттей алады. Ол үшін әртүрлі әдістер қолданылады. Бірақ мыңдаған жылдар бұрын адамдар қалай сөйлескен? Бұл сұраққа жауап беру әлдеқайда қиын. Соған қарамастан, ғалымдар бұл мәселе бойынша ұзақ уақыт бойы жұмыс істеп келеді. Олар адамдардың бұрын қалай сөйлескендерін зерттегілері келеді. Ол үшін олар көне тілдік формаларды қайта құруға тырысуда. Американдық зерттеушілер қызықты жаңалық ашты. Олар 2000 астам тілді талдаған. Олар, ең алдымен, сөйлемнің құрылымын қарастырған. Олардың зерттеулерінің нәтижесі өте қызық болып шықты. Тілдердің жартысына жуығының сөйлемдерінің құрылымы S-O-V. Яғни, келесі қағидат қолданылады: зат есім (S), толықтауыш (O), етістік (V). 700 астам тіл S-V-O үлгісін пайдаланады. 160 жуық тіл V-S-O жүйесі бойынша жұмыс істейді. V-O-S үлгісін, шамамен, 40 тіл ғана пайдаланады. 120 тілде аралас формалар қолданылады. O-V-S және O-S-V үлгілері, керісінше, сирек кездесетін жүйелер болып табылады. Осылайша, зерттелген тілдердің көпшілігі S-O-V қағидатын қолданады. Бұл тілдерге, мысалы, парсы, жапон және түрік тілдері жатады. Бірақ тірі тілдердің көпшілігі S-V-O үлгісін ұстанады. Үндігерман тілдер семьясында, бүгінде, осы сөйлем құрылымы жиі қолданылады. Ғалымдардың пікірінше, бұрын адамдар S-O-V үлгісімен сөйлеген. Барлық тілдер осы жүйеге негізделген. Кейін, алайда, тілдер әртүрлі бағытта дамып кеткен. Неліктен бұлай болғандығы, әзірге белгісіз. Сөйлем құрылымындағы өзгерістің белгілі бір себебі болу керек. Себебі, эволюцияда тек артықшылықтары бар заттар жойылмайды...